حضرت معصومه(س) در سال ۲۰۱ قمری از مدینه به سوی مرو حرکت کرد[۶۱] ولی کاروانش در ساوه متوقف شد. آن حضرت به قم تغییر مسیر داد و پس از ۱۷ روز اقامت در قم، درگذشت و در آنجا دفن شد.
[۲] قم به دلیل قرارداشتن در مسیر جاده ابریشم از اهمیت ارتباطی برخوردار بوده است. [نیازمند منبع] از منسوبین به این شهر با نسبت قمی یاد می‌شود.[۳] جمعیت شهر قم در سرشماری ۱۳۹۵ش ۱،۲۹۲،۲۸۳ اعلام شده است.[۴] جایگاه
مشهد، میدان فردوسی شروع قیمت از ۹۹,۰۰۰ تومان ۳۴٪ تخفیف خانم‌ها خرید استخر شهید فرومندی مشهد
فُردو یکی از دیدنیهای اطراف قم در تابستان و از روستاهای خوش آب‌وهوای شهر است که با داشتن هوای خنک و دلپذیر در فصل‌های بهار و تابستان مسافران بسیاری را پذیرا می‌شود.
↑ «بیانات در اجتماع بزرگ مردم قم»، وبگاه دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه‌ای. ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی-سیاسی ایران، ۱۳۹۰ش، ص۳۳۵. ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی-سیاسی ایران، ۱۳۹۰ش، ص۳۳۵. ↑ ملایی‌پور، آذرخش انقلاب، ۱۳۸۳ش، ص۲۴-۳۸. ↑ ملایی‌پور، آذرخش انقلاب، ۱۳۸۳ش، ص۴۳. ↑ آثار تاریخی و فرهنگی قم، ۱۶۸ ↑ مجموعه مقالات، ج۲، ص۲۵۴. ↑ مجموعه مقالات، ج۲، ص۲۵۴. ↑ مجموعه مقالات، ج۲، ص۲۵۳. ↑ کاشانی، تاریخ حوزه علمیه قم از تأسیس تا سده چهارم. ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج۶، ص۲۲. ↑ دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۹ش، ج۲۱، ص۴۰۷. ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۷، ص۲۱۶. ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۷، ص۲۰۷. ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۷، ص۲۱۴. ↑ صدوق، علل الشرایع، منشورات المكتبة الحيدرية ومطبعتها في النجف، ج۲، ص۵۷۲. ↑ قمی، تاریخ قم، ص۲۲. ↑ دهخدا، ج۱۲، ص۱۸۷۵۰. ↑ قمی، تاریخ قم، ص۲۱-۲۲. ↑ قمی، تاریخ قم، ص۲۳. ↑ ابی‌الفدا، تقویم البلدان، ۱۸۴۰م، ص۴۱۰؛ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵مج۴، ص۳۹۷؛ سمعانی، الانساب، ۱۳۸۲ق، ج۱۰، ص۴۸۵. ↑ ????? ابی‌الفدا، معجم البلدان، ج۴، ص۳۷۹. ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۷، ص۲۱۲. ↑ ابن فقیه، البلدان، ۱۴۱۶ق، ص۵۳۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۷، ص۲۱۷. ↑ قمی، تاریخ قم، ص۲۲-۲۵. ↑ حدود العالم، ۱۴۲۳ق، ص۱۵۲. ↑ اصطخری، مسالک الممالک، ۲۰۰۴م، ص۲۰۱. ↑ قزوینی، النقض، ص۱۹۴-۱۹۸. ↑ مستوفی، نزهة القلوب، ۱۳۸۱، ص۱۱۰. ↑ ص۱۳۶- به بعد ↑ ج۳ ص۶۰-۸۰ ↑ سفرنامه قم، ص۹.
نامهای از امام عسکری(ع) به مردم قم و آوه معروف است.[۷۴] قم و انقلاب اسلامی
این تالاب پنچ هکتار وسعت دارد و در واقع مجموعه‌ای از چشمه‌های کویری را تشکیل می‌دهد که با به هم پیوستن آب ??? ?? ?????? این چشمه‌ها آبگیرهای دائمی ایجاد شده است.
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم؛ نهادی تبلیغی، آموزشی، پژوهشی و فرهنگی در حوزه علمیه قم است.
ابوالفدا اسماعیل بن محمد، تقویم البلدان، بیروت، دارصادر، افست از چاپ پاریس، ۱۸۴۰م.
این کاروان‌سرا که در حال حاضر در جاده قم-گرمسار واقع است، یکی از بزرگ‌ترین کاروان‌سراها در نوع خود و از آثار ملی ایران محسوب می‌شود.
دریاچه نمک که به نامهای دریاچه نمک قم، دریاچه نمک مسیله و دریاچه نمک آران و بیدگل نیز شناخته می‌شود یکی از دیدنیهای بی‌نظیر اطراف قم و مقاصد ????? گردشگری زمستان است.
فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، تصحیح: ژول مول، تهران، ???? ????? ?????? انتشارات کتب جیبی، ۱۳۶۸.
مردم قم در نامهای از مأمون خواستند تا آنان را نیز از پرداخت مالیات معاف بدارد اما مأمون موافقت نکرد و این منجر به شورش علیه او شد.[۳۸] همچنین در سال ۲۱۵ق مردم قم دست به شورش زدند و حاکم عباسی را از شهر بیرون کردند، مأمون سپاهی فرستاد شورش را سرکوب ??? ?? ?????? کرد.[۳۹] حسن بن محمد قمی تاریخ این واقعه را سال ۲۱۷ق می‌داند.[۴۰]
هرچه به‌سمت پایانی دره قاهان پیش بروید منطقه کوهستانی می‌شود تا جایی که سه روستای نویس، کاسوا و انجیله به‌شکل پلکانی در دل کوهستان جای گرفته‌اند که بسیار جذاب و دیدنی هستند.